Yon Alegori sou Lalwa ak Pwomès: Aga, Sara, ak De Kontra yo (Galat 4:21-27)
Ide Prensipal Liv Galat la:
Se pou defann mesaj levanjil gras la kòm sèl baz pou Bondye deklare yon moun jis epi pou l viv lavi yon kretyen. Se pou afime libète kwayan an genyen anba legalis (fè sa lalwa mande pou sove) pa mwayen lafwa nan Kris. Epi, se pou rele kwayan yo pou yo tounen nan verite levanjil la.
Kesyon Pou Nou Reflechi Sou Yo:
Ki premye defi Apot Pòl bay nan vèsè 21 an pou moun ki “vle rete anba lalwa Moyiz la,” epi kisa li ta ka vle di lè li di “èske nou pa konprann sa lalwa a di”?
Ki detay istorik enpòtan sou de pitit gason Abraram yo Apot Pòl mete an evidans nan vèsè 22-23? Ki diferans enpòtan li remake nan fason chak pitit gason te fèt?
Apot Pòl deklare nan vèsè 24: “Bagay sa yo gen yon sans kache.” Kisa sa di nou sou fason li gen entansyon itilize istwa sa a ki nan Ansyen Testaman an?
Nan alegori Apot Pòl la (v. 24-26), kiyès oubyen kisa Aga ak Mòn Sinayi reprezante? Ki koneksyon yo genyen ak “lavil Jerizalèm ki la koulye a” epi “esklavaj”?
Yon lòt bò, kiyès oubyen kisa “Jerizalèm ki anwo nan syèl la” reprezante? Ki karakteristik li yo, epi pou kiyès li se “manman”?
Ki enpòtans sa genyen lefètke Apot Pòl site Ezayi 54:1 nan vèsè 27 la? Kòman pwofesi sa a sou “fanm ki pa t’ ka fè pitit” la ki vin gen anpil pitit la gen rapò ak Sara ansanm ak agiman Apot Pòl sou de kontra yo?
Tèks la:
“Manyè di m’, nou menm ki vle rete anba lalwa Moyiz la, èske nou pa konprann sa lalwa a di? Men sa ki ekri nan Liv la: Abraram te gen de pitit gason, yonn avèk fanm ki te esklav la, yon lòt avèk fanm ki pa t’ esklav la. Pitit fanm ki te esklav la te fèt dapre egzijans lachè, men pitit fanm ki pa t’ esklav la te fèt dapre pwomès Bondye.1 Bagay sa yo gen yon sans kache. Medam yo de a kanpe pou de kontra. Yonn se kontra Bondye te fè sou mòn Sinayi a, kontra ki fè moun pou esklavaj la. Se Aga sa. Pou moun ki nan Sinayi yo, Aga se menm bagay ak mòn Sinayi ki nan peyi Arabi a. Li koresponn ak lavil Jerizalèm ki la koulye a ansanm ak tout pitit li yo, paske li nan esklavaj. Men, Jerizalèm ki anwo nan syèl la, li lib. Se manman nou li ye. Se sa ki ekri nan Liv la:
Fè kè ou kontan, ou menm fanm ki pa t’ ka fè pitit!
Rele, fè yon pakèt kout chan pou ou menm ki pa t’ janm konnen doulè tranche!
Paske, fanm gason pa t’ okipe a ap gen plis pitit pase fanm ki gen mari.”
– Galat 4:21-27
Sa Nou Wè (Obsèvasyon):
Vèsè 21: Apot Pòl pale dirèkteman ak moun ki vle rete “anba lalwa Moyiz la,” li poze yon kesyon difisil: “èske nou pa konprann sa lalwa a di?” Sa vle di yo pa konprann vrè mesaj lalwa a.
Vèsè 22-23: Li raple istwa ki nan Bib la (nan Jenèz, ki se yon pati nan “Lalwa”) kote Abraram te gen de pitit gason: youn avèk Aga, “fanm ki te esklav la,” ki te fèt “dapre egzijans lachè”; lòt la avèk Sara, “fanm ki pa t’ esklav la,” ki te fèt “dapre pwomès Bondye.”
Vèsè 24a: Apot Pòl di klèman: “Bagay sa yo gen yon sans kache,” sa montre li pral sèvi ak evènman istorik sa yo tankou yon alegori (yon istwa ki gen yon sans pi fon).
Vèsè 24b-26: Li entèprete de fanm yo kòm reprezantasyon “de kontra.” Aga konekte ak kontra ki te fèt sou “Mòn Sinayi” a, ki fè pitit pou “esklavaj.” Li konekte Aga tou ak “Mòn Sinayi nan peyi Arabi a” epi li di Aga “koresponn ak lavil Jerizalèm ki la koulye a,” ki li menm tou nan “esklavaj ansanm ak tout pitit li yo.” Yon lòt bò, “Jerizalèm ki anwo nan syèl la, li lib. Se manman nou li ye.”
Vèsè 27: Apot Pòl site Ezayi 54:1, yon pwofesi ki rele yon “fanm ki pa t’ ka fè pitit” (ki te san pitit, abandone) pou li rejwi paske li pral gen plis pitit pase fanm ki gen mari.
Sa Sa Vle Di (Entèpretasyon):
Yon Defi Dirèk: Èske Nou Vrèman Konprann Lalwa a? (v. 21): Apot Pòl kòmanse seksyon sa a ak yon defi dirèk pou moun Galasi yo ki te atire pa lide pou yo viv “anba lalwa,” jan Jidayizan yo t ap ankouraje sa. Kesyon li a, “èske nou pa konprann sa lalwa a di?” se yon kesyon retorik ki gen yon ti pike ladan l. Li vle fè konprann swa yo pa vrèman koute mesaj pi fon ki nan Ekriti Ansyen Testaman yo, swa yo mal konprann objektif final li, ki, jan Apot Pòl pral montre sa, ale pi lwen pase senp obsèvasyon legal pou rive nan pwomès ak gras.
Fondasyon Istorik la: De Pitit Gason, De Manman, De Orijin (v. 22-23): Apot Pòl chita agiman li sou yon istwa istorik odyans li a, ki te gen enfliyans Jwif, te byen konnen: istwa de pitit gason Abraram yo. Li mete aksan sou diferans enpòtan nan orijin yo. Ismayèl, ki te fèt pa Aga, fanm esklav la, te vin nan mond lan “dapre egzijans lachè” — yon rezilta planifikasyon moun ak pwosesis natirèl lè Abraram ak Sara te eseye akonpli pwomès Bondye a avèk pwòp fòs yo. Izarak, ki te fèt pa Sara, fanm lib la, te vin nan mond lan “dapre pwomès Bondye” — yon nesans mirak ki te rezilta entèvansyon dirèk Bondye ak fidelite li, lontan apre mwayen natirèl pa t posib ankò. Diferans sa a, jan Moo (BECNT) souvan note sa nan panse Pòl, etabli kontras fondamantal ant depandans sou efò imen (lachè) ak depandans sou aksyon gras Bondye a (pwomès).
Dekouvèt Alegori a: De Fanm kòm De Kontra (v. 24-26): Apot Pòl deklare klèman metòd entèpretasyon li: “Bagay sa yo gen yon sans kache” (v. 24), sa vle di li ap itilize istwa istorik la kòm yon alegori pou anseye yon verite espirityèl. De fanm yo, Aga ak Sara, reprezante “de kontra.”
Aga, fanm esklav la, senbolize Ansyen Kontra Moyiz la ki te bay sou “Mòn Sinayi.” Apot Pòl di ke kontra sa a, lè yo mal konprann li kòm yon sistèm pou touche lajistis (jan Jidayizan yo t ap ankouraje sa), “fè moun pou esklavaj la.” Li konekte sa ak “lavil Jerizalèm ki la koulye a” (vil terès la nan epòk li a), ki, poutèt li te konte sou obsèvasyon lalwa pou pozisyon li devan Bondye, te tou nan yon eta esklavaj espirityèl ansanm “ak tout pitit li yo” (patizan li yo).
Okontrè, Sara, fanm lib la, senbolize Nouvo Kontra gras la, ki tabli atravè pwomès Bondye a. Pitit li yo fèt nan libète. Kontra sa a koresponn ak “Jerizalèm ki anwo nan syèl la,” vil selès Bondye a, wayòm espirityèl libète ak pwomès la, ke Apot Pòl deklare “li lib. Se manman nou li ye.” Schreiner (ZECNT) ta pwobableman mete aksan sou lefètke Apot Pòl pa nye Ansyen Testaman an li menm, men li reentèprete fonksyon li nan limyè Kris la, li montre aspè legal li yo pa t janm fèt pou yo te mwayen final salvasyon an ni karakteristik ki defini vrè pèp Bondye a.
Lespwa Pwomès la: Lajwa pou Fanm ki “Pa t’ Ka Fè Pitit” la (v. 27): Pou sipòte pwen li sou fètilite “fanm lib la” (Sara, ki reprezante kontra pwomès la), Apot Pòl site Ezayi 54:1. Pwofesi sa a te orijinalman adrese Izrayèl ki pa t ka fè pitit, li te pwomèt li restorasyon alavni ak yon pakèt desandan. Apot Pòl aplike sa a Sara, ki pa t ka fè pitit pandan anpil ane men ki te vin manman pitit pwomès la. Pa ekstansyon, sa pale ak kominote lafwa a — ki gen ladan moun Galasi yo ki te majorite moun ki pa t Jwif — ki, menmsi Jidayizan yo te ka konsidere yo kòm “moun ki pa ka fè pitit” oswa ki andeyò liyaj tradisyonèl la, kounye a, atravè pwomès Bondye nan Kris la, ap vin yon gwo fanmi espirityèl. Jan Carson (NIVBTSB) ta ka ilistre sa avèk lòt pasaj biblik, Bondye souvan pran plezi pou l fè lavi ak benediksyon jayi an abondans nan sitiyasyon ki parèt san espwa ak san pitit, sa ki montre pouvwa souvren li ak gras li.
Kòman Pou N Mete l an Pratik (Aplikasyon):
Koute Tout Ekriti yo Ak Anpil Atansyon: Lè w ap li Bib la, sitou lalwa Ansyen Testaman an, mande Sentespri a pou l ede w “tande” mesaj pi fon li a, pou w konprann kijan li montre plan global Bondye genyen pou pwomès ak redanmsyon ki akonpli nan Kris la, olye w wè l sèlman kòm yon lis règ.
Fè Diferans Ant Efò Moun Ak Pwomès Bondye: Nan mache w ak Bondye, veye tandans pou w konte sou pwòp efò w (“dapre egzijans lachè”) pou w jwenn apwobasyon Bondye oswa pou w grandi espirityèlman. Olye de sa, aprann repoze w epi konte sou pwomès gras Bondye yo ak travay Lespri Sen an.
Anbrase Sitwayènte Selès Ou Ak Libète W: Rekonèt ke si w nan Kris la, vrè idantite espirityèl ou ak “manman” w (sous lavi ak eritaj ou) se “Jerizalèm ki anwo nan syèl la,” ki karakterize pa libète. Viv nan limyè sitwayènte selès sa a.
Jwenn Espwa Nan Pouvwa Bondye Pou Bay Lavi: Menm nan domèn nan lavi w oswa ministè w ki parèt “san pitit” oswa san rezilta, fè konfyans nan pwomès ak pouvwa Bondye. Sonje Sara ak pwofesi Ezayi a: Bondye espesyalize nan fè anpil fwi pouse nan kote moun pa t atann, grasa Li.
Lyen Ak Ide Prensipal la:
Premye pati alegori Apot Pòl la (Galat 4:21-27) kòmanse ranfòse avèk fòs defans li fè pou levanjil gras la kont legalis k ap anvayi Galasi a. Lè li mete Aga (ki reprezante lalwa, Sinayi, esklavaj, ak Jerizalèm terès la) an kontras ak Sara (ki reprezante pwomès la, gras, libète, ak Jerizalèm selès la), Apot Pòl prepare teren an pou montre ke vrè pitit Bondye yo fè pati wayòm pwomès ak libète a, se pa yon sistèm lalwa ki finalman rann moun esklav. Sa defye dirèkteman dezi moun Galasi yo pou yo mete tèt yo “anba lalwa.”
Kòman Tèks Sa a Montre Nou Kris?:
“Pwomès” la (v. 23) ki te pèmèt Izarak fèt la, epi ke Sara reprezante a, finalman jwenn tout akonplisman li nan Jezikri. Se Li menm ki Grenn Abraram nan te pwomèt la, ki pote benediksyon pou tout nasyon yo. “Jerizalèm ki anwo nan syèl la” (v. 26), manman nou ki lib la, se vil espirityèl Bondye a, kominote nouvo kontra a, nou gen aksè a li grasa travay redanmtè Kris la. Libète ki asosye ak Jerizalèm selès sa a se libète anba peche ak kondanasyon lalwa, yon libète se sèl Kris ki bay li. Lajwa “fanm ki pa t’ ka fè pitit” la (v. 27) reyalize lè yon pakèt moun, enkli moun ki pa Jwif yo, antre nan fanmi Bondye grasa lafwa nan Kris la.
Rezime:
Nan Galat 4:21-27, Apot Pòl defye moun ki tante pa legalis yo pou yo vrèman “tande” mesaj pi fon lalwa a. Li kòmanse yon gwo alegori avèk de pitit gason Abraram yo: Ismayèl, ki te fèt pa Aga, fanm esklav la “dapre egzijans lachè,” ak Izarak, ki te fèt pa Sara, fanm lib la “dapre pwomès Bondye.” Apot Pòl revele ke Aga reprezante Ansyen Kontra Sinayi a, ki mennen nan esklavaj epi ki koresponn ak Jerizalèm terès la ki nan esklavaj. Okontrè, Sara reprezante Nouvo Kontra gras la, epi pitit li yo fè pati “Jerizalèm ki anwo nan syèl la,” ki lib epi ki se manman tout kwayan. Li sipòte sa ak pwofesi Ezayi a sou fanm ki pa t ka fè pitit la k ap rejwi avèk anpil pitit, sa ki siyifi abondans pwomès Bondye a.
Ann Pran Sa Oserye:
Semèn sa a, lè w ap li istwa nan Ansyen Testaman, eseye gade pi lwen pase evènman istorik yo pou w wè si gen prensip espirityèl pi fon oswa siyifikasyon “kache” Apot Pòl ak lòt ekriven Nouvo Testaman yo ta ka tire, pandan w ap toujou teste entèpretasyon w yo ak revelasyon ki pi klè nan Kris la.
Reflechi sou ak ki “Jerizalèm” kè w ak aksyon w yo pi ann amoni: èske se ak sa ki sou tè a ki ka tante w nan direksyon pèfòmans ak efò pèsonèl, oswa èske se ak sa ki nan syèl la ki rele w pou w viv nan libète ak depandans sou gras Bondye?
Poze Tèt Ou Kesyon Sa Yo:
Èske mwen vrèman “tande” sa tout Ekriti yo di sou salvasyon, oswa èske m ap konsantre sèlman sou règ ak obligasyon?
Nan ki domèn nan lavi kretyen mwen an mwen fonksyone plis “dapre egzijans lachè” (pwòp fòs mwen ak konpreyansyon mwen) olye de “dapre pwomès Bondye” (gras Bondye ak direksyon Lespri Sen an)?
Kòman lefètke mwen konprann tèt mwen kòm yon pitit “Jerizalèm ki anwo nan syèl la” chanje pèspektiv mwen sou idantite m, sekirite m, ak objektif mwen?
Bibliyografi:
Carson, D. A. (General Editor). NIV Biblical Theology Study Bible (NIVBTSB). Zondervan.
Merida, Tony & Platt, David. Exalting Jesus in Galatians (CCE) (Christ-Centered Exposition Commentary).
Moo, Douglas J. Galatians (BECNT) (Baker Exegetical Commentary on the New Testament).
Schreiner, Thomas R. Galatians (ZECNT) (Zondervan Exegetical Commentary on the New Testament).
Schreiner, Thomas R. Christ Crucified: A Theology of Galatians.
White, A. Blake. Galatians: A Theological Interpretation (GTI).
